Hayat | Konular | Kitaplık | İletişim
Şeyhülislam Dairesi
İslâm dünyasındaki geleneği sürdüren Osmanlılar’da yetkililer evlerinin selâmlık kısmını resmî daire şeklinde kullanırlardı. Evi uygun olmayanlar geniş bir konağa veya köşke taşınırlardı. XVII ve XVIII. yüzyıllara kadar şeyhülislâmların maiyeti ve meşihat makamı hakkında kaynaklarda fazla bilgi yer almamaktadır. Erken dönemlerde şeyhülislâmların fetva emini, çuhadar, telhisçi, kâtip, müsevvid, mübeyyiz, mukabeleci, mühürdar ve müvezzi gibi yardımcıları vardı. Bunlar arasında önemli yeri olan fetva emini derin fıkhî bilgiye sahip, şer‘î meselelere vâkıf dirayetli âlimler arasından seçilirdi. Fetva eminliğinin Ebüssuûd Efendi tarafından ihdas edildiği bilinmektedir.
Özellikle XVI. yüzyıldan sonra şeyhülislâmlar fetvaların kaynaklarının bulunması ve formüle edilmesi işini eminlere bırakmışlardır. Şeyhülislâmlardan fetva emaneti hizmetinde bulunanlar daha sonra düzenli fetva mecmuaları meydana getirmişlerdir (meselâ Çatalcalı Ali Efendi, Yenişehirli Abdullah Efendi, Menteşzâde Abdürrahim Efendi ve Meşrepzâde Mehmed Ârif Efendi). 1826’da Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılması ile meşihat makamı, kazaskerlik ve İstanbul kadılığı dahil olmak üzere bütün şer‘î kurumlarla birlikte Ağakapısı’na taşınmış ve buraya Bâb-ı Meşîhat adı verilmiştir. Bu daire ve kalemlerde toplam 150 kadar görevli bulunuyordu (bk. BÂB-ı MEŞÎHAT). Şeyhülislâmlar, sosyal durumlarına uygun biçimde sur içi İstanbul’unda ulemâ semti diye bilinen Fâtih, Süleymaniye, Beyazıt üçgeni içinde veya çevresinde otururlardı. Ayrıca XVIII ve XIX. yüzyıllarda bazıları Boğaziçi’nde yalı sahibi olmuştur. Bu imkânı elde etmede mensup bulundukları ilmiye ailesinin önemli rolü vardı. Şeyhülislâm biyografilerinde özellikle mâzuliyetten sonra yaşadıkları köşkleri ve yalıları zikredilmektedir. Bu köşkler ve yalılar yer aldıkları bölgeye itibar kazandırırdı. Şeyhülislâm Feyzullah Efendi’nin Zeyrek semtindeki konağı o civarın en meşhur evi idi.